του Στέφανου Βογιατζή
(Δασοπόνος, MSc. in International Environmental Conventions)
(Δασοπόνος, MSc. in International Environmental Conventions)
Συγκεκριμένες ανακρίβειες δημιουργούν λανθασμένη εντύπωση στους Έλληνες πολίτες, αναφορικά με τη δασοπονική πραγματικότητα του χαρακτηρισμού κάποιου δάσους ως αρχέγονου. Εκφράσεις που πολλές φορές ακούγονται με μεγάλη δόση υπερβολής σε συνεντεύξεις, αλλά και στις ειδήσεις, όπως «καταστράφηκε το μοναδικό αρχέγονο δάσος, κάηκε και ο τελευταίος πνεύμονας» δημιουργούν σύγχυση και δεν αποτυπώνουν το γεγονός όπως αρμόζει.
Η ονοματολογία ενός δάσους ως αρχέγονου, χωρίς να έχει τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που προσδιορίζονται από διεθνείς κανόνες, δεν είναι συμβατή με την πλανητική πραγματικότητα, αλλά συνάδει με τις δικές μας ουτοπίες. Επιπρόσθετα, δεν συμβάλει στη θετική ανάδειξη του περιβαλλοντικού θέματος που αναφέρεται, καθόσον ο χαρακτηρισμός είναι αυθαίρετος, αλλά υποκρύπτει και την πρόθεση υπερβολής από το χρήστη της λέξης που συνήθως αποδίδεται για να προβληθεί (λανθασμένα πιστεύω) κάποια οικολογική ευαισθησία. Αυτό συμβαίνει συνήθως από περιβαλλοντικές οργανώσεις και ενημερωτικούς σταθμούς. Οφείλω στο σημείο αυτό να τονίσω με έμφαση ότι πρόθεσή μου δεν είναι να υποτιμήσω την ομορφιά και την προσφορά που έτσι και αλλιώς κάθε δάσος παρέχει στον άνθρωπο και στη φύση γενικότερα, αλλά να καταδείξω ότι ο πρόχειρος χαρακτηρισμός «αρχέγονο δάσος» ξεφεύγει ακόμη και πιο πέρα από την υπερβολή.
Αρχέγονο δάσος είναι ο ορισμός που χρησιμοποιείται για υφιστάμενα πολύ παλαιά (αρχαία) δάση τα οποία συνεχίζουν να παραμένουν άθικτα από την επίδραση των ανθρώπων. Η λειτουργία και η σύνθεσή τους καθορίζεται απλώς από τα αποτελέσματα των φυσικών διεργασιών, με συνέπεια την παρουσία παλαιών δέντρων, την ουσιαστική ποικιλότητα στις ηλικίες, τη μόνιμη ύπαρξη νεκρών δένδρων, αλλά και από ένα παχύ δασοτάπητα με πεσμένα δέντρα στα διάφορα στάδια της αποσύνθεσης. Τεχνικά ένα «παλαιό φυσικό δάσος» μπορεί να εξελιχθεί σε αρχέγονο μέσα σε αρκετούς αιώνες, αφότου έχουν εξαλειφθεί τα αποτυπώματα της ανθρώπινης επιρροής. Κατά συνέπεια ο πραγματικός όρος «αρχέγονο δάσος» προσδιορίζει μια περιοχή όπου η ανθρώπινη επιρροή δεν έχει γίνει αισθητή στο παρελθόν. Τέτοιες περιοχές στον πλανήτη είναι σήμερα κάποια δάση στη βόρεια ζώνη του Καναδά και της Ρωσίας (boreal forests), στις απομακρυσμένες περιοχές των τροπικών δασών κυρίως της Βραζιλίας (the Amazon rainforest), αλλά και στην Αφρική, στην Παπούα Νέα Γουινέα, στη Άπω Ανατολή και κυρίως στην Ινδονησία. Στη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, τέτοιες εκτεταμένες παρθένες καταστάσεις δασών είναι ουσιαστικά απούσες. Αμερικανικοί επιστήμονες έχουν υιοθετήσει συγκεκριμένη δορυφορική απεικόνιση για να ανακαλύψουν απομακρυσμένα δάση που θα μπορούσαν να προσδώσουν τον χαρακτηρισμό του αρχέγονου.
Υπάρχουν όμως και άλλες περιοχές για τις οποίες οικολόγοι ζήτησαν την προστασία τους ως πολύτιμων βιότοπων. Τέτοιες περιοχές, πέραν κάποιων τροπικών δασών, είναι τα δάση της Bielowieza στα σύνορα Πολωνίας και Λευκορωσίας, αλλά και τα δάση που βρίσκονται βαθύτερα στη Ρωσία. Επίσης είναι τα γνωστά μεγάλης ηλικίας δάση με το γιγαντιαίο sequoia και redwood στην Καλιφόρνια, τα παραποτάμια δάση με το γνωστό ως φαλακρό κυπαρίσσι, Baldcypress ή Κυπαρίσσι των ελών (Distichum taxodium), αλλά και τα επίσης πολύ μεγάλης ηλικίας πεύκα της κοιλάδας του ποταμού Hudson στο βορειοανατολικό τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλα.
Για να γίνει κατανοητή η τελευταία παράγραφος, τα δάση αυτά, αν και δεν πληρούν τις αυστηρές προϋποθέσεις του ορισμού τους ως αρχέγονα δάση, διαθέτουν πολύ ισχυρά χαρακτηριστικά στοιχεία, εξόχως σημαντικά και ενδεικτικά για την ένταξής τους σε καθεστώτα ειδικής προστασίας. Για παράδειγμα, το δάσος Bielowieza που είναι εθνικός δρυμός από το 1921, χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως περιοχή παγκόσμιας κληρονομιάς και συμπεριλήφθηκε στον προστατευτικό κατάλογο του Παγκόσμιου Δικτύου Απόθεμα Βιόσφαιρας το 1977. Είναι πολύ μεγάλης ηλικίας δάση, με υψηλά δένδρα που όταν ο επισκέπτης σηκώνει το κεφάλι να δει την κορυφή τους, πέφτει το καπέλο του, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Πολωνοί. Η πανίδα είναι πλούσια σε ποικιλότητα και σε πληθυσμιακή αφθονία. Πραγματοποιούνται μόνον οργανωμένες περιηγήσεις στις αυστηρά ελεγχόμενες περιοχές του πάρκου και αυτές γίνονται με άμαξες που σέρνουν άλογα ή έλκηθρα τον χειμώνα. Το κυπαρίσσι των ελών είναι πολύ ψηλό δένδρο, φθάνει τα 45 μέτρα με διάμετρο κορμών μέχρι 3 μέτρα. Αναπτύσσεται σπειροειδώς μέσα στα έλη, στους ποταμούς και τις λίμνες. Είναι φυλλοβόλο σε αντίθεση από τα άλλα κυπαρίσσια. Κάποια από τα δέντρα αυτά έχουν ηλικία άνω των 1.200 ετών, αλλά και η συντριπτική πλειοψηφία των δένδρων αυτών υπερβαίνει τα 500 έτη ζωής.
Στην Ελλάδα ο μόνος τόπος που προσιδιάζει με το χαρακτήρα μιας τέτοιας έκτασης, χωρίς ουσιαστικά να πληροί τις προϋποθέσεις του ορισμού ως αρχέγονου, είναι ο πυρήνας του παρθένου δάσους της Ροδόπης. Κατά συνέπεια δεν είναι αποδεκτός ο χαρακτηρισμός συγκεκριμένων ελληνικών δασών και μάλιστα μερικές φορές και πρεμνοφυούς μορφής που υλοτομούνται κάθε δεύτερη δεκαετία ως αρχέγονα δάση. Είναι αρκετά σημαντικό, μέσα στα όρια της ευπρέπειας, να αποδίδεται η σπουδαία σημασία των δασών, η αξία και η προσφορά τους στον άνθρωπο και όχι ένας χαρακτηρισμός εσφαλμένης οικολογικής υπερβολής.
πηγή: https://dasarxeio.com/
Η ονοματολογία ενός δάσους ως αρχέγονου, χωρίς να έχει τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που προσδιορίζονται από διεθνείς κανόνες, δεν είναι συμβατή με την πλανητική πραγματικότητα, αλλά συνάδει με τις δικές μας ουτοπίες. Επιπρόσθετα, δεν συμβάλει στη θετική ανάδειξη του περιβαλλοντικού θέματος που αναφέρεται, καθόσον ο χαρακτηρισμός είναι αυθαίρετος, αλλά υποκρύπτει και την πρόθεση υπερβολής από το χρήστη της λέξης που συνήθως αποδίδεται για να προβληθεί (λανθασμένα πιστεύω) κάποια οικολογική ευαισθησία. Αυτό συμβαίνει συνήθως από περιβαλλοντικές οργανώσεις και ενημερωτικούς σταθμούς. Οφείλω στο σημείο αυτό να τονίσω με έμφαση ότι πρόθεσή μου δεν είναι να υποτιμήσω την ομορφιά και την προσφορά που έτσι και αλλιώς κάθε δάσος παρέχει στον άνθρωπο και στη φύση γενικότερα, αλλά να καταδείξω ότι ο πρόχειρος χαρακτηρισμός «αρχέγονο δάσος» ξεφεύγει ακόμη και πιο πέρα από την υπερβολή.
Αρχέγονο δάσος είναι ο ορισμός που χρησιμοποιείται για υφιστάμενα πολύ παλαιά (αρχαία) δάση τα οποία συνεχίζουν να παραμένουν άθικτα από την επίδραση των ανθρώπων. Η λειτουργία και η σύνθεσή τους καθορίζεται απλώς από τα αποτελέσματα των φυσικών διεργασιών, με συνέπεια την παρουσία παλαιών δέντρων, την ουσιαστική ποικιλότητα στις ηλικίες, τη μόνιμη ύπαρξη νεκρών δένδρων, αλλά και από ένα παχύ δασοτάπητα με πεσμένα δέντρα στα διάφορα στάδια της αποσύνθεσης. Τεχνικά ένα «παλαιό φυσικό δάσος» μπορεί να εξελιχθεί σε αρχέγονο μέσα σε αρκετούς αιώνες, αφότου έχουν εξαλειφθεί τα αποτυπώματα της ανθρώπινης επιρροής. Κατά συνέπεια ο πραγματικός όρος «αρχέγονο δάσος» προσδιορίζει μια περιοχή όπου η ανθρώπινη επιρροή δεν έχει γίνει αισθητή στο παρελθόν. Τέτοιες περιοχές στον πλανήτη είναι σήμερα κάποια δάση στη βόρεια ζώνη του Καναδά και της Ρωσίας (boreal forests), στις απομακρυσμένες περιοχές των τροπικών δασών κυρίως της Βραζιλίας (the Amazon rainforest), αλλά και στην Αφρική, στην Παπούα Νέα Γουινέα, στη Άπω Ανατολή και κυρίως στην Ινδονησία. Στη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, τέτοιες εκτεταμένες παρθένες καταστάσεις δασών είναι ουσιαστικά απούσες. Αμερικανικοί επιστήμονες έχουν υιοθετήσει συγκεκριμένη δορυφορική απεικόνιση για να ανακαλύψουν απομακρυσμένα δάση που θα μπορούσαν να προσδώσουν τον χαρακτηρισμό του αρχέγονου.
Υπάρχουν όμως και άλλες περιοχές για τις οποίες οικολόγοι ζήτησαν την προστασία τους ως πολύτιμων βιότοπων. Τέτοιες περιοχές, πέραν κάποιων τροπικών δασών, είναι τα δάση της Bielowieza στα σύνορα Πολωνίας και Λευκορωσίας, αλλά και τα δάση που βρίσκονται βαθύτερα στη Ρωσία. Επίσης είναι τα γνωστά μεγάλης ηλικίας δάση με το γιγαντιαίο sequoia και redwood στην Καλιφόρνια, τα παραποτάμια δάση με το γνωστό ως φαλακρό κυπαρίσσι, Baldcypress ή Κυπαρίσσι των ελών (Distichum taxodium), αλλά και τα επίσης πολύ μεγάλης ηλικίας πεύκα της κοιλάδας του ποταμού Hudson στο βορειοανατολικό τμήμα των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλα.
Για να γίνει κατανοητή η τελευταία παράγραφος, τα δάση αυτά, αν και δεν πληρούν τις αυστηρές προϋποθέσεις του ορισμού τους ως αρχέγονα δάση, διαθέτουν πολύ ισχυρά χαρακτηριστικά στοιχεία, εξόχως σημαντικά και ενδεικτικά για την ένταξής τους σε καθεστώτα ειδικής προστασίας. Για παράδειγμα, το δάσος Bielowieza που είναι εθνικός δρυμός από το 1921, χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως περιοχή παγκόσμιας κληρονομιάς και συμπεριλήφθηκε στον προστατευτικό κατάλογο του Παγκόσμιου Δικτύου Απόθεμα Βιόσφαιρας το 1977. Είναι πολύ μεγάλης ηλικίας δάση, με υψηλά δένδρα που όταν ο επισκέπτης σηκώνει το κεφάλι να δει την κορυφή τους, πέφτει το καπέλο του, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι Πολωνοί. Η πανίδα είναι πλούσια σε ποικιλότητα και σε πληθυσμιακή αφθονία. Πραγματοποιούνται μόνον οργανωμένες περιηγήσεις στις αυστηρά ελεγχόμενες περιοχές του πάρκου και αυτές γίνονται με άμαξες που σέρνουν άλογα ή έλκηθρα τον χειμώνα. Το κυπαρίσσι των ελών είναι πολύ ψηλό δένδρο, φθάνει τα 45 μέτρα με διάμετρο κορμών μέχρι 3 μέτρα. Αναπτύσσεται σπειροειδώς μέσα στα έλη, στους ποταμούς και τις λίμνες. Είναι φυλλοβόλο σε αντίθεση από τα άλλα κυπαρίσσια. Κάποια από τα δέντρα αυτά έχουν ηλικία άνω των 1.200 ετών, αλλά και η συντριπτική πλειοψηφία των δένδρων αυτών υπερβαίνει τα 500 έτη ζωής.
Στην Ελλάδα ο μόνος τόπος που προσιδιάζει με το χαρακτήρα μιας τέτοιας έκτασης, χωρίς ουσιαστικά να πληροί τις προϋποθέσεις του ορισμού ως αρχέγονου, είναι ο πυρήνας του παρθένου δάσους της Ροδόπης. Κατά συνέπεια δεν είναι αποδεκτός ο χαρακτηρισμός συγκεκριμένων ελληνικών δασών και μάλιστα μερικές φορές και πρεμνοφυούς μορφής που υλοτομούνται κάθε δεύτερη δεκαετία ως αρχέγονα δάση. Είναι αρκετά σημαντικό, μέσα στα όρια της ευπρέπειας, να αποδίδεται η σπουδαία σημασία των δασών, η αξία και η προσφορά τους στον άνθρωπο και όχι ένας χαρακτηρισμός εσφαλμένης οικολογικής υπερβολής.
πηγή: https://dasarxeio.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου